Dünden Bugüne Hanım Hattatlar - Female Calligraphers Past And Present

Hanım hattatlar...
Harfe içkin mana, peşine düşeni uzun ve sessiz bir yolculuğun yolcusu kılar; kılmıştır da... Soyutun alfabesine dalıp, derinlerden anlam çıkarmak, usta "dalgıç"ların işidir. Bu bahiste, yıllar yılı ışığın peşinden niceleri yürümüş, "hat"tın "sanat"la izdivacından göze ve gönle sürur veren nice eserler devşirmiş, üretmişlerdir. Zamanın "toz"ları çoğu zaman, "eser"in üzerini örtüyor olsa da, hakiki sahibi istemedikçe zamanın hğkmü de bir yere kadardır. Bu konunun ardına düşen, geçmişten bugüne ısrarla, sabırla ve inançla "hat"tın peşine düşmek takdire şayandır. Hele ki, mahfi olanın ifşasına adanmak, müşkülü katlayan bir durumu çağırırken...

Hat ya da hüsn-ü hat, bidayetinden günümüze farklı evrelerden geçmiş, başlangıçta bilginin kayda geçmesi için bir araç konumundayken zamanla sanatın bizzat "nesne"si olarak başka bir hüviyete bürünmüştür. İslamiyet ile birlikte özellikle Mushaf ve Kur'an-ı Kerim yazımı başta olmak üzere gelişen hat ya da güzel yazı, sonraları kimi surelerin ve ayetlerin harf kombinasyonları ile birlikte zengin ve özgün bir sanat alanını günümüze taşımıştır.

Sanatın genel isimlendirişinde "kaligrafi" ile benzerlik gösterse de Hat Sanatı, tamamen bizim kültürel kodlarımız üzerinde yükselmiş ve yücelmiş bir özellik göstermektedir. Özellikle bu sanatın icracısı, duayeni ve üstadı olanların, arka planda bir derya olan engin İslam kültürü ve medeniyeti ile hemhal olması, hattın inceliğinin, zarafetinin ve sanat değerinin belirleyicisi olagelmiştir. Sanatın kendi seyri içerisinde, önemli yorumlar, katkılar ve usuller ile zengin bir çeşitliliğe kavuştuğunu biliyoruz. Her ne kadar "yol"lar ve üsluplar belirli "disiplin"ler altında ayrılsalar da bu sanatın günümüze kadar, her duyarlılık ve estetik ile çeşitlenerek geldiği de muhakkaktır.

Bu duyarlılık ve estetik katkı içerisinde, kuşkusuz şimdiye kadar gündeme gelmemiş ya da mahfi kalmış olan, hanım hattatlarımızın katkısıdır. Özü itibariyle günümüz "sanat" algısının uzağında bir tevazu, mahfilik ve arka planda kalma gibi manevi var oluş biçiminin esiniyle başlayan, gelişen bir sanat, özellikle kadının toplumsal yaşam içerisindeki "görüntü"sü düşünüldüğünde daha da gözden gizli bir hale bürünmüştür. Ancak, işin bidayetinden günümüze, beş yüz yıllık bir zaman zarfında Hat sanatına hanım hattatların katkısı da bilinmektedir.
-Nevzat Bayhan-