Geçmiş Zamanlar _{II. Abdülhamid Devri Osmanlı Diplomasisi, İstanbul ve Paris Hatıraları}

Salih Münir Paşa'nın bereketli bir yazı hayatı olmuştur. Yeni Türk Akşam, Cumhuriyet, Yarın Ay gibi süreli yayınlarda bazen kısa bazen oylumlu yazılar yazmış; zamanında deruhte ettiği diplomatik görevlerden devşirdiği birikimi bu yazılarına yansıtmıştır. Yazılarının çoğu Osmanlı diplomasisi içinde bizzar bulunmuş bir devlet adamının gözlem ve hatıralarını yansıtır. Bu yazılar, umumi görünümü itibariyle 'diplomatik hatıralar' olarak da tavsif edilebilir.

Kırım'dan başlayarak Balkanlar (Yunanistan, Romanya, Sırbiye, Bulgaristan, Makedonya), Avusturya, Afrika (Cezayir, Tunus, Fas) Rusya, Fransa, İngiltere ve hatta İran, İtalya, İspanya, Almanya gibi ülkelerle Osmanlı Devleti'nin münasebetlerini ele alan ve bunların birçoğunu bizzat gözlemleme imkanı bulmuş olan Salih Münir Paşa, 2. Abdülhamid Devrinde Paris 'sefir-i kebiri' olarak görev yapmıştır. Diplomasinin içinden geliyor oluşu, ona bu alanda hem bir birikim kazandırmış hem de hatıralar edinmesini sağlamıştır.

Asıl itibariyle 2. Abdülhamid devri devlet ricalinden bulunan Salih Münir Paşa'nın yazıları içinde bu padişahla ilgili olanlar oldukça fazladır. Bunları çoğu 2. Abdülhamid'le bizzat münasebeti sonucu edindiği izlenim ve tanıklıklarını yansıtır. Ayrıca bu devirdeki Ermeni hadiseleri vesilesiyle 2. Abdülhamid'in Ermenilere karşı politikası hakkında da ilgi çekici gözlemlerini yazıya aktarmıştır. "Türkiye'de Islahat Davası'na geniş yer ayıran Salih Münir Paşa "hürriyet-istibdat mücadelesi" ni de işlemiştir.

"Eski İstanbul Ahvali" ve "Paris Hayatı" başladığı altında toplanan yazılarında, hem bir İstanbullu olarak bildiklerini, gördüklerini, yaşadıklarını, gündelik hayata dair tanıklıklarını hatıralarına dayalı olarak anlatan Salih Münir Paşa bizzat sefir olarak görev yaptığı Paris'in gündelik hayatından da yazılarına birçok izdüşüm yansıtmıştır.

Derlenen makalelerinin "Siyasi-Tarihi Kişilikler" başlıklı son bölümünde Lord Palmerston, General Bonapart (Birinci Napolyon), Prens Bismarck, Sultan Abdülaziz İmparatoriçe, Öjeni, On Altıncı Lui ve Üçüncü Selim 17. Yüzyılda Fransa'sında bir Türk elçisi olan Süleyman Müteferrika Ahmed Paşa (Bonneval) Said Paşa ve Turhan Paşa gibi şahsiyetler üzerinde durmuştur. Bunlar hakkında yazdıkları da ağırlıklı olarak hatıralarına dayalı metinlerdir.

Sağlığında kitaplaştırılmamış bu yazılar, konularına göre tasnif edilerek Prof Dr. Ali Birinci ve Selma Günaydın tarafından yayına hazırlanmış eserin başına, Prof. Birinci'nin kaleme aldığı "Münir Paşa" biyografisi de konulmuştur.