İnsan Önce Maymun muydu?

İlk dönem romanlarında genel olarak kapalı "konak" hayatını "tiye alan" Hüseyin Rahmi, cumhuriyetin ilanından sonra kendine yeni bir araştırma sahası bulmuştu. İnkılapların sosyal hayatta meydana getirdiği değişikliklere paralel olarak 1980larda mikroskobunu tüm çağrışımlarıyla "mahalle" kavramı üzerine çevirdi. Modernleşme adımlarının imparatorluk bakiyesi insanlar üzerindeki etkilerini yansıtabilmesi için halk nazarında bu reformların nasıl yorumlandığının anlaşılması gerektiğini savundu. Çağdaşlarına "daha gidilecek ne kadar yolları olduğunu" anlatmaya çalıştı.

Hastalıkları, kazaları cinlerden, perilerden, şeytandan bilen bir toplumda Evrim Teorisi'ni savunan bir filozof nasıl tutunabilir? Şeyhlerin, cinci hocaların karşısına bilim adamları; muskaların, büyülerin karşısına akademik çalışmalar konularak oluşturulan bu tablodan bugüne pay biçmek de mümkün. Hüseyin Rahmi, Filozof Mualla Efendi'nin şahsında Türkiye'de bilim adamı olmayı sorgularken acımasız üslubuyla yine zülfüyâre dokunmadan edemiyor.

İnsan Önce Maymun muydu? 1934te Cumhuriyet gazetesinde tefrika edilmişti. O zamandan bugüne kadar orijinal diliyle basılamadı. 77 yıl sonra bu önemli eseri ilk defa aslına sadık kalarak yayımlıyoruz.