Karşılaştırmalı Mecelle-i Ahkam-ı Adliye (Mecelle Tadilleri ve Gerekçeleriyle Birlikte)

Osmanlı Devleti'nin Medeni Kanunu demek olan Mecelle'nin hukuk tarihi­miz ve İslam Hukuku açısından ne kadar ehemmiyetli olduğunu tekrar etmeye ihtiyaç yoktur. İster Türkiye'de, ister İslam aleminde ve isterse Batı'da ve Amerika'da, Osman­lı Devleti, İslam Hukuku ve İslam Hukukunun tedvini hakkında araştırmalar yapan herkes, mutlaka bu kıymetli hukuki düzenlemeye müracaat etme ihtiyacı bulunmak­tadır.

     Mecelle-i Ahkam-ı Adliye, Osmanlı döneminde defalarca basılmıştır; hatta Fransızca ve Arapça baskıları da yapılmıştır. Latin harfleriyle olan en meşhur baskısı ise, merhum Ali Himmet Berki'ye aittir.

     Mecelle'nin hazırlanışı, ta'dilleri ve ilave maddeler konusunda Türkçe neşredilen en önemli çalışmalar, Prof. Dr. Osman Öztürk ve Prof. Dr. Osman Kaşıkçı'nın doktora tezleridir. Son çalışma Osmanlı Araştırmaları Vakfı tarafından basılmıştır. Biz Mecel­le'nin tamamını, ta'dilleir ve esbab-ı mucibe layihaları ile yaklaşık 4500 sayfayı bulan İslam ve Osmanlı Hukuku Külliyatı isimli üç ciltlik kitabımızda neşretmiş bulunuyoruz.

     Ancak bu çalışmalar araştırmacıları ve okuyucuları bir noktada tatmin etmemiş­tir. Berki'ye ait eser mukayeseden ve de Mecelle ta'dilleri ile esbab-ı mucibe layihala­rından mahrumdur; Öztürk ve Kaşıkçı'ya ait eserler ise, Mecelle'nin metnini ihtiva etmemektedir. Bizim üç ciltlik eserimiz ise çok geniş olduğundan el kitabı olmaya uy­gun değildir.

     Bu sebeple Karşılaştırmalı Mecelle-i Ahkam-ı Adliye adı altında ve tek cilt halinde yeniden neşretme ihtiyacını hissettik ve gelen talepleri karşılamaya çalıştık. Bu eseri bazı özellikleri şunlardır:

l) Mecelle'nin bütün maddelerinin tamamını, eski de olsa Türk Medeni Kanunu ve Kadri Paşa'nın Ahval-i Şahsiye veMürşid'ül-Hayran'ı gibi hukuki düzenlemelerle mu­kayese ederek kitaba aldık.

2) Mecelle Ta'dil Komisyonlarının elinden geçen bütün tadilleri kitaba ekledik.

3) Mecelle'nin mevcut olduğu kadarıyla ayrı ayrı kitaplarına ait esbab-ı mucibe layihalarını kitaba aldık.

4) En önemlisi de, genç araştırmacılara kolaylık olsun diye Mecelle'nin Osmanlıca metnini de kitaba ek olarak koyduk.

     Ümit ederiz ki, İslam Hukuku ve Türk Hukuk Tarihi çalışmalarına katkıda bulu­nur.