Künhül-Ahbar - 1. Rükün - 2. Rükün (2 Cilt Takım)

Çok yönlü ve üretken bir şahsiyet olan Gelibolulu Mustafa Âlî (ö.1008/1600) Osmanlı tarihçileri arasında da mühim isimlerin başında gelir. Bilhassa umumî bir tarih olarak kaleme almış olduğu Künhü’l-Ahbâr onun en önemli eserleri arasında yer alır. Gelibolulu Mustafa Âlî’nin müslüman tarih yazımına mükemmellik kazandırmak amacıyla kaleme aldığını ifade ettiği eser, dört bölümden (rükün / erkân) meydana gelmektedir. Bölümlerin ayrıntılı muhtevası şu şekildedir: Birinci bölüm Hz. Âdem’den Hz. Yûsuf’a kadar olan peygamberler ve hânedanlar tarihini; ikinci bölüm Hz. Îsâ ve Hz. Muhammed’e kadar olan peygamberler tarihini, ilk sahâbîlerin ve hicrî 1. (milâdî 7.) yüzyılın önemli şahsiyetlerinin biyografilerini, on iki imamın hayatını, İran ve Ptoleme hânedanları tarihini; üçüncü bölüm Emevî ve Abbâsîler dâhil pek çok müslüman hânedanın tarihini; dördüncü bölüm başlangıçtan hicrî 1005 (milâdî 1596) yılındaki Eğri seferine kadar olan Osmanlı tarihini içine alır. Bu son bölümde ayrıca devlet adamları, âlim ve şairlere ait uzun biyografilerle ilgili müstakil kısımlar da bulunmaktadır.

Künhü’l-Ahbâr’ın I. Rüknünde dünyanın yaratılışı, çeşitli kıtalarda saltanat sürmüş hükümdarlar ve Hz. Âdem’den Hz. Muhammed’e kadarki peygamberlerden belli başlıları müstakil başlıklar altında anlatılmıştır. Mustafa Âlî bu kısma ait bilgileri çok sayıda tarih, tefsir, hadis ve siyer kitabından toplayarak bir araya getirmiştir. 

Künhü’l-Ahbâr’ın II. Rüknünde ise Hz. Peygamber’in hayatı, savaşları, mucizeleri; Dört Büyük Halife devri, 12 İmam ve çok sayıda sahabenin hayatı hakkında bilgiler yer almaktadır. II. Rüknün sonunda Acem ve Yunan hükümdarları da muhtasar bir şekilde anlatılmıştır.

Prof. Dr. Derya Örs editörlüğünde Doç. Dr. Suat Donuk tarafından tenkitli metni hazırlanmakta olan Künhü’l-Ahbâr’ın I. Rüknünde Süleymaniye Yazma Eser Ktp., Esad Efendi Nr. 2161, Nuruosmaniye Nr. 3408 ve Konya Mevlana Müzesi, Türkçe Yazmalar Nr. 3087’de kayıtlı nüshalar esas alınmıştır. II. Rükün ise Süleymaniye Yazma Eser Ktp., Esad Efendi Nr. 2161 ve Topkapı Sarayı Müzesi Ktp. Revan Nr. 1119’da kayıtlı nüshalar esas alınarak hazırlanmıştır.