Osmanlı Devletinin Dağılma Devri (XVIII. XIX. asırlarda)

Türk Tarih Kurumu tarafından Türk Tarihinin Anahatları adıyle yazılması kararlaşan eserin, Osmanlı Devletinin dağılma devrine ait kısımlarını eski başkanımız Ord. Prof. Yusuf Akçura hazırlamaya başlamış bulunyordu. Kendisinin ölümü ile yarım kalan fakat mevzuu itibariyle bu devrin, Selim III. zamanı gibi mühim bir faslını toplu bir şekilde gözden geçirmiş olan bu tetkikin de Türk Tarihinin Anahatları için hazırlanıp neşredilen materyaller arasında umumi istifadeye konulması uygun görüldü.

Başlangıç

1. — XVIII. asır sonu ile XIX. asır başlarında Osmanlı Devleti

2. — Osmanlı Devletinin dağılmasında başlıca amiller

3. — Osmanlı Devletinin XIX. asır başında dağılması

A- KIRIM'IN AYRILMASI

B - TÜRK VE MÜSLÜMAN OLMIYAN KAVİMLERİN AYRILMAĞA BAŞLAMALARI

a) Buğdan ve Eflâkin ayrılmasını hazırlıyan amiller

b) Sırbistan ve Karadağ'ın ayrılmasını hazırlıyan amiller

c) Yunanistan'ın ayrılmasını hazırlıyan amiller

d) Ermeniler'de ayrılmak hareketinin mebdei

C- TÜRK OLMIYAN MÜSLÜMAN KAVİMLERİN AYRILMAĞA BAŞLAMALARI

a) Arabistan kavimleri: Vehhabl hareketi

b) Mısır eyaleti ve garp ocakları

c) Bazı Suriye kavimlerinin, Kürt aşiretlerinin ve Arnavut kabilelerinin ayrılmağa müteveccih hareketleri

D- BAZI VALİLERİN MERKEZİ TANIMAMAK ARZULARI; BU HAREKETLERDE GAYRİ TÜRK KAVİMLERİN ROLÜ; OSMANLİ İMPARATORLUĞUNDA ANARŞİ; HER TARAFTA EŞKİYA ÇETELERİNİN ZUHURU

4.- Vaziyetin ıslahı için aranan çareler

A. ISLAHAT LAYİHALARI

B. ASKERİ VE MALİ ISLAHAT TEŞEBBÜSLERİ NİZAMI CEDİT

C. ISLAHATIN BAŞARILABİLMESİ İÇİN OSMANLI DEVLETİNİN SULHPERVERLİĞE İHTİMAMI

5.- Fransa İhtilâlinin Osmanlı memleketlerine tesiri.

A.- OSMANLI - FRANSA TARİHİ MÜNASEBATI; İHTİLÂL FİKİRLERİNİN ŞARKTAKİ SERPİNTİLERİ, İHTİLÂL HARPLERİNİN İLK TESİRLERİ, LEHİSTANIN İKİNCİ VE ÜÇÜNCÜ TAKSİMLERİ

B.- FRANSA İHTİLÂL HÜKÜMETLERİNİN ŞARK SİYASETLERİ

a) General Bonaparta kadar Fransa ihtilal hükümetlerinin Şark siyasetleri

b) General Bonapart'm tesiri altında Fransa'nın şark siyaseti ve Fransa Cumhuriyetinin Mısır'a bir heyeti seferiye göndermesi

6.- Fransızların Mısır'a taarruzu Üzerine Osmanlı Devletinin Fransa aleyhindeki ikinci ittifaka girmesi

A.- OSMANLI - İNGİLİZ, OSMANLI - RUS VE OSMANLI - NAPOLİ İTTİFAKI MUAHEDELERİ

B.- OSMANLI DEVLETİNİN FRANSA CUMHURİYETİNE İLÂNI HARBİ

7.- Osmanlı Sultanlığı ile Fransa Cumhuriyeti arasında Mısır ve Suriye harbi ve neticeleri

A.- BONAPARTIN MISIR'A ASKER İHRACI, MISIR'DA KÖLEMEN KUVVETLERİNİN MAĞLÛBİYETİ VE MISIR'IN FRANSIZLAR TARAFINDAN İŞGALİ; BONAPART'IN OSMANLI SULTANINA VE MISIR AHALİSİNE KARŞI TUTTUĞU SİYASET

B.- BONAPART'IN SURİYEYE DOĞRU HAREKETİ;AKKÂ MÜDAFAASI VE BONAPART'IN MISIRA RİCATI; OSMANLILARIN MISIRA SEVKIYATI VE OSMANLI - FRANSIZ MUHAREBELERİ

C.- GENERAL BONAPART'IN MISIRDAN FRANSAYA DÖNÜŞÜ, MISIR'IN OSMANLI VE İNGİLİZ KUVVETLERİ TARAFINDAN İSTİRDADI; KÖLEMENLER

MESELESİ; MISIRDA OSMANLI-İNGİLİZ MÜNASEBATI

D.- KAVAL ALI MEHMET ALİ PAŞANIN TÜREMESİ

8.- Avrupa siyasetinde değişmeler

A.- FRANSA ALEYHİNE KURULAN İTTİFAKTA TEBEDDÜLLER VE OSMANLİ DEVLETİNİN FRANSA İLE BARIŞMASI

B.- OSMANLI, RUSYA VE FRANSA MÜNASEBA RUSYA İLE HARP; İNGİLİZLERİN İSTAN BULA TAARRUZLARI VE RİCATLERİ

9.- Osmanlı Devletinde esaslı ilk askeri ıslahat teşebbüsünün muvaffakiyetsizlige uğraması

A.- EDİRNE VAK'ASI

B.- KABAKÇI MUSTAFA KIYAMI VE SELİM III. ÜN HAL'İ

C.- İRTİCAIN SEBEPLERİ VE SELİM III'ün ŞAHSİYETİ

Bibliyografi

İndeks

RESİMLER

Plan

Mihaİt Voyvoda ve mührü

Romen milliyetçiliğinin öncüleri

Samuel Klein, Assaki ve Lazar

XVII. ve XVIII. asırlarda Bükreş

Kara Yorgi

Voyvoda Milan Obrenoviç ve Prens Peter Petroviç

Şair Rigas ve rahip Gazis

Mehitar ve Osep Argotyan

Tepedelenli Ali ve Hurşit paşalar

Selim III. ve Pazvantoglu Osman aga

Mısır kölemenlerinden Murat Bey

Cezayir Reislerinden biri

Bir Cezayir kalyonu

Selim III.

Levent çiftliğinde Nizamıcedit kışlası

Kumbarahane kışlası

Mühendishanemektebi

Haliç tersanesi

Topane

Donanmanın sefere çıkış merasimi

Boğaziçi saraylarından biri

Bonapart'ın Kahireye girişi

Bonapart'ın önünde mevlût alayı

Sarıklı ve şapkalı Bonapart

Bonapart Türk paşası kıyafetinde

General Menouve Kleber

General Deaaix ve Maliyeci Poussielgue

Osmanlı idaresinde Belgrat

HARİTALAR

I. 1742 de İstanbul ve civan ile Çanakkale boğazı.

II. 1817 de İstanbul şehri planı.

III. 1771 de Osmanlı İmparatorluğunun Asya hudutları ve idare taksimatı.

IV. 1812 de Osmanlı İmparatorluğunun Avrupa hudutları ve idare taksimatı. Kitaba ilâve edilen resim ve haritalar seçilirken, sadece eserin mevzuunun tamamlanmasına ve aydınlanmasına değil ayni zamanda bu veya buna yakın devre ait orijinal karakter taşıyan birtakım vesikalardan ele geçirilebilenlerin mümkün olduğu kadar bir araya toplanmasına çalışılmıştır.

Selim III. zamanında memleketimizde basılmış ve Üsküdar atlası [*] diye tanınmış mükemmel haritalar mevcut olduğu halde, esere eklenen hudut haritaları ile de o devirde bugünkü gibi tam kati bulunrnıyan hudutlarımızın Avrupalılarca nasıl itibar edilmekte olduğu gösterilmek istenmiştir.

F. R. U.

[*] Cedit atlas tercümesi, Tabı'hanei Humayun-Osküdar, 1218(1803)