Selametü’l-insan fi muhafazati’l-lisan

18. yüzyıl Osmanlı âlimlerinden Kazasker Mirzazâde Mehmed Sâlim Efendi’nin (ö. 1156/1743) Arap dil ve sözlük bilimine dair eseri Selâmetü’l-insân fî muhâfazati’l-lisân, Doç. Dr. Murat Sula’nın tahkikiyle İSAM’ın İkinci Klasik Dönem Projesi kapsamında yayımlandı.

Selâmetü’l-insân, isimleri tekil ve çoğul (müfred, tesniye, cemʻ) kalıplarına, müennes ve müzekker yapılarına, etimolojik yapılarına (Arapça kökenli olanlar ve olmayanlar) ya da anlam gruplarına (eş anlamlılar, yakın anlamlılar, ezdâd vb.) ve konularına (insanlara ait organlar, iyi ve kötü sıfatlar, elbise adları, yiyecek ve içecek adları, hayvan isimleri, renkler, coğrafî terimler vb.) göre, fiilleri de bâb ve kalıplarına (“fealtü-efʻaltü” vb.) ya da geçişli olup olmamalarına (müteaddî ve lâzım) göre tasnif eden farklı sözlük türlerinden yapılmış bir derleme sözlük niteliği taşımaktadır.

Mirzazâde Mehmed Sâlim’in eseri, teorik bir Arap dili ve grameri kitabı olmasa da “kalb”, “ibdâl”, “terhîm”, “tasgîr”, “naht”, “tashîf” gibi sarf ve nahiv ilimlerini de ilgilendiren pek çok konuyu örnekler üzerinden ele alan uygulamalı/pratik bir “fıkhü’l-lüga” çalışması olarak da değerlendirilebilir. Bu alanın önde gelen klasik eserlerindeki bilgiler, Selâmetü’l-insân’da ustalıkla tertip ve tasnif edilerek özlü bir şekilde sunulmuştur.