Sosyalist Turan ve Doğu Birliği

Hasan Basri Gürses, 1995 yılında Sultan Galiyev: Üçüncü Dünyacı Devrimin Babası adlı kitabı yayımladığı süreçte, Galiyevin yazılarının bulunması ve çevrilmesi gerektiğine inanmıştı. Bu düşünce, 1997 yılında Sosyalist Yayınların yayım listesine Türkiye Sosyalist Hareketi Tarihi başlıklı dizinin içinde Sultan Galiyev: Yaşamı, Yazıları, Yoldaşları başlıklı bir kitabın tasarı olarak girmesiyle somutlaştı. Bu tasarı hayatın çeşitli engelleriyle karşılaştı ve ancak yıllar sonra, Erol Cihangirin o sırada Gürseslerin konakladığı bir kanser koğuşuna bu kitaptaki çevirilere kaynaklık eden yazılar derlemesini getirmesiyle yeniden canlandı. Bu derlemenin çevirisi de hemen gerçekleşmedi, Fulya Gürses bu konuda çok ısrar etmiş olsa da, çevirmen kadirbilmezlik ederek geciktirdi: Çeviri ancak 2006 yılında Bütün Eserleri adıyla yayımlanabildi.
2009 ortasındaki ani ölümünden önce Hasan Basri Gürses, eski tasarısını yeniden ele aldı ve Galiyevin yazılarının Doğu Birliği adını verdiği girişimin imzasıyla, Doğu Kitabevi ve Sosyalist Yayınlar tarafından yayımlanmasını tasarladı. Bu tasarı aynı zamanda, örneğin Fulya Gürsesin 1990ların sonunda eski yazıdan çevirdiği Müfide Ferid Tekin Aydemirinin, Nikolay Danilevskinin Rusya ve Avrupasının, 3 toplantısını yapan Devrimci Doğu Konferansları konuşmalarının yayımlanması gibi Doğu halklarının tarihini Dünya tarihiyle birleştiren yeni yayımlar listesini de içeriyordu. Ani ölüm bu tasarıyı yarım bıraktı. Biz, geride kalanlar bize bir vasiyet olarak kalan bu tasarıyı Sosyalist Turan ve Doğu Birliğiyle somutlaştırarak, Sultan Galiyevle Hasan Basri Gürsesin yazılarının ve düşüncelerinin buluştuğu zemini yakalamaya çalıştık. Kuşkusuz, kendisi bunu çok daha keskin bir şekilde yapacaktı.
Aralarında yüz yıla yakın bir zaman olan bu iki devrimci insanı bir araya getiren şey, elbette, bir kitaptan daha fazla bir şey, özünde Doğu halklarının uzun yüzyıllardır Batı emperyalizminin şekillendirdiği bir tarihin nesnesi olmuş olması ve Doğulu düşünürlerin, Hasan Basri Gürsesin sıkça dile getirdiği üzere, özneleşmek için yollar aramasıdır. Bu açıdan, Sosyalist Turan, Galiyevin 1917lerde Doğu halklarının da içinde yer aldığı bir Dünya Devrimi arayışının ifadesi olurken, Doğu Birliği, Gürsesin bunun 2000lerdeki gerçekleşme olanaklarını arayışının ifadesidir.