Tarih Araştırmalarında Usul (Ciltli)

Bütün ilim dallarında olduğu gibi tarihte de ciddî bir inceleme meydana getirilebilmesi, ancak İlmî araştırma usûllerinin bilinmesi ile mümkündür. Gerçekten, konuyla ilgili bibliyografyanın tesbitinden başlayarak, matbaada dizilen kitabın tashihine kadar, çeşitli safhalarda kullanılan usûller bilinmeden, gerçek mânâda İlmî bir eser meydana getirilemez. Bu bilgiler ise, üniversite öğrencisinin seminer ödevleri ile lisans üstü tezlerin hazırlanması sırasında kazanılabilecektir. Ancak, seminer ve tez yönetimi sırasındaki tecrübeler göstermiştir ki, her yeni safhada, bir öncekinde edinilen bilgiler kısmen kaybolmakta ve sonuçta yanlış yapma ihtimali belirmektedir. Tarih Araştırmalarında Usûl, lisans ve lisans üstü öğrencilerinin İlmî araştırmalarında faydalanabilecekleri bir rehber kitabın, bu gibi ihtimalleri bertaraf edebileceği düşüncesiyle hazırlanmıştır.

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ

KISALTMALAR

Birinci Bölüm

TARİH VE FAYDALANDIĞI İLİMLER

I.TARİHİN MÂNÂ, KONU ve FAYDASI

A.Tarihin Tarifi

B.Tarihin Konusu

C.Tarihin Faydası

II. TARİH TELÂKKİSİ ve GELİŞMESİ

A.Hikayeci (Rivâyetci) Tarih

B.Öğretici (Pragmatik) Tarih

C.Araştırıcı Tarih

III. TARİHİN FAYDALANDIĞI İLİMLER

A.Felsefe

B.Sosyoloji

C.İktisat

D.Antropoloji

1.Fizik Antropolojisi

2.Kültür Antropolojisi

a.Arkeoloji

b.Etnoloji

ba.Etnografı

bb.Sosyal Antropoloji

bc.Dil (Filoloji)

E.San’at Tarihi

F.Coğrafya

G.Paleografya

H.Diplomatik

İ.Epigrafi

J. Nümizmatik (Meskûkât)

K. Mühürler (Sicillografı) ve Armalar (Heraldique) .

L. Şecereler (Ensab Cetveli, Geneoloji)

M.Takvimler (Kronoloji)

N. Yer Adları (Onomastik)

İkinci Bölüm

TARİHİN KAYNAKLARI

I.KAYNAKLARIN TASNİFİ

A.Sözlü Kaynaklar

1.Tarihî Şiirler

2.Hikâyeler

3.Efsaneler

4.Mytoslar (Mitler)

5.Destanlar

6.Menkıbeler

7.Fıkralar ve Atasözleri

B.Yazılı, Çizili, Sesli ve Görüntülü Kaynaklar

1.Arşiv Malzemesi

a.Yazılı Arşiv Malzemesi

b.Çinili Arşiv Malzemesi

c.Görüntülü Arşiv Malzemesi

ca.Resim ve Fotoğraflar

cb.Dokümanter Filmler ve I rideo Bandlar ve CD Romlar...

d.Sesli Arşiv Malzemesi

2.Kütübhane Malzemesi

a.Şecereler

b.Takvimler ve Yıllıklar

ba.Takvimler

bb.Yıllıklar

c.Vekayinâmeler

d.Biyografiler ve Otobiyografiler

e.Hatıralar

f.Seyahatnameler

Süreli Yayınlar

h. Diğer Malzeme

C.Müzelik Malzeme

1.Tarihî Bir Hatırayı Muhafaza ve Nakletmek Üzere

Yapılanlar

a.Bir Hatırayı Yaşatan Kitabe, Abide, Heykel ve Zafer Tâkları

b.Lahid ve Mezar Taşları

c.Hudud ve Kilometre Taşları

d.Madalyalar

2.Bir Hatırayı Muhafaza Düşüncesi Olmayanlar

a İnsan Vücudu Bakiyeleri

b.Örf ve Adetlere Ait Maddi Kalıntılar

c.Dil

d.Paralar

e.Arma ve Mühürler

II.KAYNAKLARIN TENKİDİ

A.Dış Tenkit

1.Eserin Tanıtıcı Unsurlarının Tesbiti

a.Eserin Adı, Yazarı ve Telif Tarihinin Tesbiti

b.Eserin Müstensihi ve İstinsah Tarihinin Tesbiti

c.İsim ve Tarih Bulunmayan Eserlerin Yapılış Tarihinin Tesbiti

d.Eserin Yakıldığı Yerin Tesbiti

2.Kaynak Tahlili

a.Eserin Orijinalliğinin Tesbiti

b.En iyi Nüshanın Tesbiti

3.Belgelerin Tenkidi (Diplomatik Tenkit)

a.Belgelerin Hakiki Oluşunun Tesbiti

b.Belgelerin Tarihi ve Muamelesinin Tekemmülü

ba.Belgenin Tarihlendirilmesi

bb.Muâmelesi Tekemmül Etmemiş Belgeler

bc.Belgenin Ait Olduğu Büronun Tesbiti

B.İç Tenkit

1.Müellifin Tenkidi

2.Olayların Tenkidi

3.Eserin Kıymeti Hakkında Hüküm Yerilmesi

Üçüncü Bölüm

ESERİN HAZIRLIK SAFHASI

I.KONUNUN TESBİTİ, SINIRLARININ ÇİZİLMESİ

A.Konunun Tesbiti

B.Konunun Sınırlandırılması

II.BİBLİYOGRAFYANIN TESBİTİ ve TOPLANMASI ..

A.Tesbit

1.Bibliyografik Eserlerin Taranması

2.Kütübhane Fişleri ve Katalogların Taranması

B.Eser ve Makalelerin Fişlenmesi

1.Eserlerin Fişlenmesi

2.Makalelerin Fişlenmesi

3.Not Alma Şekli

4.Fotokopi

III.ARŞİV MALZEMESİNİN TESBİTİ ve TOPLANMASI

A.Arşivlerin Tesbiti

B.Arşiv Kılavuzlarının Taranması

C.Arşiv Katalogları ve Fişlerin Taranması

1.Arşiv Tasnifleri Hakkında Önbilgi

2.Fişleme

D.Not Alınması

IV. MADDÎ VE SÖZLÜ MALZEMENİN TESBİTİ

A.Saha Araştırması

B.Sözlü Malzeme

Dördüncü Bölüm

ESERİN KALEME ALINMASI

I. NOTLARIN TASNİFİ

A.İlk Ayırma

1.Bahisle İlgili Not Koyma

2.Zarflama — Dosyalama

B.Plânın Yapılması

1.Plânın Tertibi

a.Rakam - Harf Sistemi

b.Ondalık Sistem

2.Plânların Konularına Göre Özellikleri

a.Biyografik Eser Planı

b.Siyâsî - Askeri, Sosyal - İktisâdi Konular

c.Müessese ve Teşkilât Tarihi

<bı>

II.YAZMA

A.İlk Kaleme Alış

1.Notların Okunması

2.İfade

3.Fikirlerde Tamamlayıcılık

4.Dengeli Hacim

5.İmlâ

6.Yazıyı Tamamlayıcı Unsurlar

7.Metinde Dipnotları (sayfa altı notları) Yerlerinin Tayini

a.Açıklanması Gereken İsim ve Tabirler

b.Değişik Yerlerden Alınan Bilgiler

c.Kaynaklar Arası Farklılıklar

d.Fikrin Bittiği Ciimle Sonları

8.Dipnotu Tipleri

a.Sadece Kitab veya Makalenin Gösterilmesi

aa.ikinci Notta Aynı Sayfanın Tekrarı

ab.ikinci Notta Ayrı Sayfa Gösterilmesi

ac.Araya Başka Bir Eser Girdikten Sonra Tekrarı

ad.Bir Yakarın ikinci, Üçüncü Eserlerinin Gösterilmesi .

ae.ikinci Eserin Müteâkıb Notta Tekrarı

af.ikinci Eserin Araya Başka Notlar Girdikten Sonra Tekrarı

ag.Aynı Soyadını Taşıyan İki Yakarın Notta Gösteriliş Şekli

ah.Aynı Yakarın İki Eser veya Makalesinin Peşpeşe Gösterilişi

ai.Arşiv belgelerinin Gösterilişi

b.İsim ve Tabirlerin Açıklanış şekli

c.Kaynaklar Arasındaki İhtilâfın Gösterilişi

d.Fazla Bilgi Bulunacak Yerin Gösterilişi

da.Eserin Başka Yerinin Gösterilişi

db.Başka Bir Eserin Gösterilişi

e.Farklı Bilgi Bulunan Eserin Gösterilişi

f. Aynı Notta Birden Fazla Referans verilmesi

g.Başka Bir Eserde I rerilen Referansın Gösterilişi

h.Bir Yardımın Belirtilmesi

9.Müsvedde Yaparken Dipnotlarının Yazılması

a.Elyazısı ile Müsvedde

b.Bilgisayar Kelime-İşlem Programında Yazma

B.Son Şekil

1.Boşlukların Doldurulması

2.Düzeltme

C.Sonuç

D.Bibliyografyanın Hazırlanması

1.Sadece Kitab - Makale Kullanılan Eserlerin

Bibliyografyası

2.Arşiv Malzemesi Kullanılan Eserlerin Bibliyografyası ..

E.Ekler

1.Sözlük

2.Belge Metinleri

3.Şecereler

4.Tablolar

5.Grafikler

6.Resimler

7.Harita ve Plânlar

F.Önsöz

Beşinci Bölüm

ESERİN BASIMI

A.Düzenleme

1.Sayfa Düzeni

2.Kullanılacak Puntonun Tesbiti

B.Tashih/Düzeltme

C.İndeks/Dizin

1.indekse Girecek Kelimelerin Seçilmesi

a.indeks Çeşitleri

b.Kelimelerin Alfabetik Sıraya Konması

2.indeksin Tertibi

a.Genel indeks

b.Gruplandırılmış indeksler

D.Düzeltmeler (Yanlış-Doğru Cetveli)

E.İçindekiler ve Kapağın Hazırlanması

Altıncı Bölüm

KİTAB TANITMA

1.Kitabın Okunması Sırasında Dikkat Edilecek Hususlar

2.Tanıtım Yazısı

Yedinci Bölüm

BİLDİRİ HAZIRLANIP SUNULMASI

1.Bildirinin Tarifi

2.Bildirinin Süresi

3.Bildirinin Hazırlanması

4.Bildirinin Sunuluşu

EKLER

I. ÇEŞİTLİ TÜRDEKİ ESER PLÂNLARINDAN ÖRNEKLER

BİYOGRAFİK ESER PLÂNLARINA ÖRNEKLER

Çok Yönlü Bir Şahsiyetin Biyografisi

İlmiye Mensûbu Biyografisi

Devlet Adamı Biyografisi

SİYÂSÎ TARİHLE İLGİLİ ESER PLÂNI

SOSYAL ve İKTİSÂDÎ TARİHLE İLGİLİ ESER PLÂNI

ŞEHİRLERİN SOSYAL ve İKTİSÂDÎ TARİHİYLE İLGİLİ ESER PLÂNI

MÜESSESE TARİHİ İLE İLGİLİ ESER PLÂNI

TEŞKİLÂT TARİHİ İLE İLGİLİ ESER PLÂNI

ONDALIK SİSTEME GÖRE YAZILMIŞ ESER PLÂNI

II.OSMANLI TARİHİ ARAŞTIRMALARINDA BAŞVURULACAK BAŞLICA ESERLER

1.Bibliyografyalar

2.Yazma Eserler Katalogları

3.Arşiv Kılavuzları

4.Ansiklopediler

5.Sözlükler

6.Mecmualar

a.Türkçe

b.Yabancı Dilde

7.Başlıca Osmanlı Tarihleri .

a.Vak‘aniivisler

b.Özel Tarihler

8.Biyografiler

a.Genel

b.Sadrâzamlar

c.Şeyhülislâmlar

d.Ulemâ

e.Kapdan Paşalar

f Reisülküttablar

o. Hattatlar

h. Şuarâ Tezkireleri

BİBLİYOGRAFYA

I.Usûlle İlgili Eserler

II.Örnek Olarak Kullanılan Eserleı

III.Ansiklopedik Sözlükler

İNDEKS

</bı>