Usul-i Cedide Zübdesi (İnceleme - Metin)

Ömrünü mantık eğitimine vakfetmiş olan Kilisli Hocazâde Abdullah Enverî Efendi (ö. 1887), öneminin en üretken bilim adam­larından birisidir. Eserlerinden bir kısmı padişah Sultan Abdülmecid’in de ilgisini çekmiş, bunlar bizzat padişah iradesiy­le bastırılmış ve kendisine mükâfat olarak para ödülü takdim edilmiştir. Enverî’nin kaleme aldığı eserlerden birisi de yayına hazırlanmış olan Usûl-i Cedîde Zübdesi adlı çalışmadır. Eserin adından da anlaşılacağı üzere müellif bu çalışmasına da mantık ta­lebelerine yeni bir metod sunmayı hedefle­miştir. Metnin içerisinde göze çarpan bazı uyarılar ve temel kaideler mantık disiplinini öğrenen kişiye yardımcı olmak üzere ayrın­tılı olarak dile getirilmiştir.

Eserin birinci bölümünde ana hatlarıyla mantık, ilmî ve amelî mantık, mantık-imân ilişkisi, bilginin mâhiyeti ve önemi, bilgi ve imân ilişkisi gibi konular ele alınırken ikinci bölümde, klasik mantığın tasavvur, beş tümel, tasdîk, kıyas gibi temel konuları incelenmektedir. Enverî, eserinde mantık konularını sistemli bir şekilde aktarmak yerine işlevlerine ve günlük hayatla ilişki­lerine dikkat çekmektedir. Ayrıca kendince önemli bulduğu kıyas gibi konulara ayrıntı­lı bir şekilde yer vermekte ve bunların diğer konularla bağını ortaya koymaya çalışmak­tadır. Mantık meselelerini bilmeden diğer ilimlerin öğrenilmesinin mümkün olmadı­ğını ifade eden Enverî, mantığı öğrenmenin çok kolay olduğunu ve kendisinin ortaya koyduğu kaide ve yöntemlere uyulduğu tak­dirde bu işin daha da kolaylaşacağını ifade etmektedir.