Üsulucya (Aristoteles’in Teolojisi)

Üsûlûcyâ

Üsûlûcyâ (Aristoteles’in Teolojisi) Plotinus’un (ö. 270) Enneadlar adlı eserinin IV, V ve VI. bölümlerinin Grekçe’den Arapça’ya ilk İslâm filozofu Kindî (252/866) tarafından Emevî halîfesi Mu‘tasım’a (833-842) takdim edilmek üzere Süryanî mütercim Abdülmesîh b. Abdullah b. Nâime el-Hımsî’ye tercüme ettirilmiş bir metindir. Eserin daha önce özetlenmiş bir Grekçe metinden mi yoksa doğrudan Enneadlar’dan mı aktarıldığı felsefe tarihçilerinin üzerinde tartıştığı bir konu olarak canlılığını korumaktadır. Ancak elinizdeki tercüme İslâm dünyasında çok erken dönemde yaptırılmış bir tercüme olmasından dolayı muhtevâya ve terminolojiye birtakım müdahalelerin yapıldığı anlaşılmaktadır. Bu eserin tercüme edildiği dönemde Arapça’nın felsefe dili olarak henüz gelişme çağında olduğundan bazı Grekçe kelimelerin aynı şekilde Arapça’ya aktarıldığı görülmektedir. Cahid Şenel tarafından Arapça neşri ve tercümesi hazırlanan Üsûlûcyâ içerdiği Yeni Platoncu metafizik öğretiyle özellikle de sudûr teorisi, negatif teoloji, sebeplilik gibi konular dikkate alındığında İslâm felsefesinin hemen her filozofuna, kelâm tartışmalarına ve özellikle de İbnü’l-Arabî sonrasında gelişmiş olan vahdet-i vücûd teorisine tesiri açıkça gözlenen önemli bir klasik metindir.