Vakanüvis Es'ad Efendi Tarihi (Bihir Efendi'nin Zeyl ve İlaveleriyle ) 1237-1241/1821-1826

Esad Efendi Tarihi, Eylül 1821-Temmuz 1826 (Muharrem 1237 - Zilhicce 1241) seneleri arasındaki vakaları ihtivâ etmektedir 1821-1826 yılları arasında Osmanlı ülkesinde cereyan eden olaylardan; yeniçeriliğin kaldırılışı öncesindeki olaylar ve kaldırılışı, Mora'daki Rum isyânının başlaması ve gelişmesi, II. Mahmûd'un ıslâhat hareketlerine girişmesi öncesindeki durum, İran'la ilişkiler ve devletin o sırada içeride ve dışarıda karşılaştığı problemler, ilmî, mülkî, askerî tevcîhler, aziller, nefyler, bazı zevâtın doğumları, ölümleri, elçi kabûlleri, yangınlar, tabiî âfetler ve benzeri olaylar dönemin en önemli birkaç kaynağından biri olan bu eserde takip edilebilir.

Eserde Ahmed Cevdet Paşa Tarihinin XII. cildinin de en önemli kaynaklarından biri olan Esad Efendi Tarihi'nin tam metni ile beraber Mora İhtilâli'nde Sakız Adası'nın vurulması ve Donanma'nın yakılması sırasında Mora Seraskeri Seyyid Ali Paşa'nın kâtibi olarak İzdin'de bulunan Abdürrezzâk Bâhir Efendi'nin gördükleri ve duydukları ile Ahmed Cevdet Paşa'nın Esad Efendi Tarihi'ne yapmış olduğu zeyle de yer verilmiştir. Eserin söz konusu dönemi daha iyi anlamamıza imkan sağladığı görülecektir.

Mehmed Esad Efendi, ilmiye mesleğinde Rumeli Kadıaskerliği'ne kadar yükselmiş, Nakîbü'l-eşrâflık, Takvîm-i Vekâyi ve Mekâtib-i Umûmiyye Nâzırlığı gibi önemli ilmî ve idârî görevlerde bulunmuş, zamanının âlim ve şâirleri arasında yer almıştır. Eser, Sahhâflar Şeyhî-zâde Seyyid Mehmed Esad Efendi'nin (1789-1848) vaka-nüvîs hüviyetiyle yazdığı bir Osmanlı tarihidir.

Bu çalışma ile kütüphânelerde yazma halinde bulunan Osmanlı tarihi sahasındaki kaynak eserlerden birinin ilmî bir neşri yapılmış, kapsamlı bir dizin ile araştırıcıların istifâdesine arzedilmiş olmaktadır.